«Μια μνημειώδης και φλογερή εισαγωγή στον Τζορντάνο Μπρούνο,
στην οποία συνυφαίνεται η λογοτεχνία με τη ζωγραφική, η φιλοσοφία με την επιστήμη,
και μέσα από αυτήν τη διάσταση συνενώνεται το παρελθόν με το παρόν».
– ILYA PRIGOGINE, βραβείο Νόμπελ
Από τον Κηροπλάστη (1582) στα Πάθη (1585), η συνύπαρξη φιλοσοφίας, λογοτεχνίας και ζωγραφικής αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς πυρήνες της σκέψης του Τζορντάνο Μπρούνο. (1548-1600). Η σειρά των εφτά έργων που έγραψε στα ιταλικά αρχίζει με μια κωμωδία με πρωταγωνιστή έναν φιλόσοφο-ζωγράφο και κλείνει μ’ έναν διάλογο στον οποίο ένας φιλόσοφος-ζωγράφος φιλοτεχνεί και σχολιάζει εικόνες. Για τον Νολάνο, φιλοσοφώ και ζωγραφίζω σημαίνουν πρωτίστως εκκινώ από μια σκιά και κάνω μια απελπισμένη προσπάθεια να περάσω το κατώφλι της: το αποδεικνύει τόσο ο μύθος του σπηλαίου στον Πλάτωνα και στους νεοπλατωνιστές όσο και ο μύθος των απαρχών της ζωγραφικής, προσφιλής στον Πλίνιο και τον Κουιντιλιανό, τον Αλμπέρτι και τον Βαζάρι.
Το θέμα της σκιάς –θεμελιώδες κατά την Αναγέννηση– χρησιμεύει εδώ ως κατευθυντήρια γραμμή για τη διαυγή και προσεκτική ανάλυση (εμπλουτισμένη με πλούσιο εικονογραφικό σύνολο) των ιταλικών έργων του Μπρούνο.
Καθώς σκιαγραφεί τη γέννηση και την εξέλιξή τους, ο Νούτσιο Όρντινε αποδεικνύει τη βαθιά ενότητα που συνδέει το παρισινό θεατρικό έργο με τους λονδρέζικους διαλόγους. Πρόκειται για έργα τα οποία εντάσσονται σ’ ένα απολύτως συγκεκριμένο, οργανικό πρόγραμμα : στον Κηροπλάστη, που έχει το ρόλο αληθινής ouverture, διαμορφώνονται ήδη τα θέματα που θα αναπτυχθούν στη συνέχεια στα επόμενα έξι mouvements «της νέας φιλοσοφίας ». Ο Μπρούνο ξαναγράφει εν ολίγοις, στο όνομα του απείρου, τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση και τη γνώση, με τη γλώσσα και τη λογοτεχνία. Συνενώνει γη και ουρανό, ύλη και μορφή, θρησκεία και κοσμικό βίο, διάλογο και κωμωδία, σοβαρό και κωμικό είδος. Επιδιώκει να «δείξει» ό,τι οι άλλοι δεν βλέπουν. Και, αν σκεφτούμε την πρωτότυπη ανασημασιοδότηση των μύθων του Ακταίωνα και του Νάρκισσου, το πράττει έχοντας συνειδητοποιήσει απόλυτα ότι κάθε παραβίαση οδηγεί σε μια μεταμόρφωση, γεννά μια νέα συνείδηση του εαυτού μας και του κόσμου που μας περιβάλλει. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι ο ερωτευμένος με τη γνώση φιλόσοφος θα τεκμηριώσει με την ίδια του τη ζωή την αδιάρρηκτη συνύπαρξη γνώσης και βίου, λόγου και σκέψης, βιογραφίας και φιλοσοφίας.
Τολμώντας να αναλάβει την ευθύνη για όλες τις συνέπειες της κοσμολογίας του, προσδίδοντας επιπλέον απρόβλεπτες προεκτάσεις σε εικόνες και μύθους (όπως αυτούς του Ακταίωνα και του Νάρκισσου), ο Μπρούνο αποδείχθηκε βαθιά καινοτόμος· η τόλμη του αυτή επρόκειτο να του κοστίσει τη ζωή. Οδηγήθηκε στην πυρά στη Ρώμη από την Ιερά Εξέταση το 1600.
ΕΓΚΩΜΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
«Ο Νούτσιο Όρντινε καταδεικνύει εύστοχα, χάρη στην ευρύτατη παιδεία του, πώς οι συναρπαστικές ιδέες του Μπρούνο για τον ποιητή και τον φιλόσοφο εφαρμόζονται πλήρως και στους ζωγράφους της εποχής του».
– ÉDUARD POMMIER
«Πρότυπο διεπιστημονικής έρευνας, το πολύτιμο αυτό βιβλίο
δεν μπορεί να λείπει από τη βιβλιοθήκη ενός ιστορικού της τέχνης».
–VICTOR STOICHITA
«Σε αυτό το έργο, ο Νούτσιο Όρντινε μας προτείνει ένα αξιοσημείωτο υπόδειγμα προσέγγισης στη θεωρία της φιλοσοφικής ερμηνείας».
–PIERRE HADOT
__________________
ΕΡΓΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ
BARTOLOMÉ ESTEBΑ´N MURILLO
Η καταγωγή της ζωγραφικής.
Βουκουρέστι, Εθνικό Μουσείο Τέχνης.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο ΝΟΥΤΣΙΟ OΡΝΤΙΝΕ (Ντιαμάντε, Ιταλία, γ. 1958) είναι καθηγητής ιταλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας. Έχει γράψει τρεις μελέτες για τον Τζορντάνο Μπρούνο που έχουν μεταφραστεί σε έντεκα γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα κινεζικά, τα ιαπωνικά και τα ρωσικά: La caballa dell’asino (1996), La soglia dell’ombra (2009) και Contro il Vangelo armato (2009). Έχει εκδώσει επίσης τα Teoria della novela e teoria del riso nel Cinquecento (2009), Les rendez-vous des savoirs (2009), Trois couronnes pour un roi (2011, Bompiani, 2014), Les portraits de Gabriel Garcıa Marquez (2012). Είναι fellow στο Harvard University Center for Italian Renaissance Studies και στο Alexander von Humboldt Stiftung, και επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια στις ΗΠΑ (Yale, NYU) και στην Ευρώπη (EHESS, ENS, Paris-IV Sorbonne, CESR στην Tours, IEA Paris, Warburg Institute στο Λονδίνο, Max-Planck Βερολίνου). Το 2010 αναγορεύτηκε επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας της Ρωσικής Ακαδημίας των Επιστημών και από το 2012 τιμήθηκε honoris causa από εφτά μεγάλα πανεπιστήμια. Tο 2009 τιμήθηκε στη Γαλλία με τον Ακαδημαϊκό Φοίνικα και το 2012 ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας του απένειμε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής. Στη Γαλλία διευθύνει με τον Yves Hersant τρεις σειρές κλασικών (Les Belles Lettres) και στην Ιταλία τη σειρά «Κλασικοί της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας » (Bompiani). Αρθρογραφεί στην Corriere della Sera και στην El País. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Άγρα τα έργα του Η χρησιμότητα του άχρηστου (2014), Η χρησιμότητα των άχρηστων γνώσεων (2015/2016) και Οι κλασικοί στη ζωή μας (2016).
